فایل متنی اولین جلسه درس جهان بینی توحیدی در قرآن
موضوع درس: جهان بینی توحیدی در قرآن
عنوان:کلیات خداشناسی
هدف کلی:بررسی و تحلیل امکان خداشناسی و ابعاد و آثار آن در سیر تکاملی انسان
اهداف یادگیری ( انتظارمی رود شرکت کنندگان در پایان نشست بتوانند:)
1- ویژگی کلام الهی (قرآن) را تبیین نمایید.
2- اهداف اساسی معرفت شناسی قرآن ( مبدء شناسی ، راه شناسی و معاد شناسی) را تبیین نمایید.
3- اسلوب قرآن در اثبات مبدأ هستی را تحلیل نمایید.
4- وسعت و عمق شناخت انسان به خدا را تبیین نمایید.
5- فطری بودن خداشناسی را تبیین نمایید
سوال:
جهان بینی چیست؟
یعنی اینکه ما چه دیدگاهی نسبت به دنیا داریم. جهان بینی یعنی هستی شناسی، دیدگاه ما به هستی چگونه است، آیا دنیا و تمام امورات آن را به اصطلاح جزیره ی جدای از هم و منفصل می بینیم یا اینکه تمام امورات آن بهم مرتبط می باشد.
اینکه کسی با مشکلی در این دنیا مواجهه می شود آیا می تواند در سایه خطاهای گذشته اش باشد یا اینکه خطاهای گذشته ما ربطی و ارتباطی به اعمال حال حاضر ما ندارد؟
به عنوان مثال: آیا می شود فردی عاق والدین باشد (نا فرمانی پدر و مادر ) و طعم خوشبختی را در این دنیا ببیند.
در جهان بینی الهی، شیعه معتقد است که دنیا به اصطلاح جزیره های بهم پیوسته می باشد و هر اتفاقی تأثیر گذار بر سرنوشت انسان خواهد بود.
سوال:
آیا خداوند دنیا را زیبا آفریده است؟ و اگر زیبا آفریده است پس چرا شاهد این همه وقایع تلخ و ناگوار هستیم؟
بنا به اعتقاد توحیدی اگر عدالت در جامعه گسترش می یافت، نعمات الهی در وقت معین نازل می شد، ولی وقتی در جامعه ظلم و بی تفاوتی باشد بالطبع در نزول رحمات الهی تأثیر گذار خواهد بود. به گونه ای که طبق روایات از ائمه اطهار(ع) داریم که اگر در جامعه ای به خوبی دعوت نشود و جلوی بدی نیز گرفته نشود و در آن جامعه فریضه ی امر به معروف و نهی از منکر انجام نگیرد، بد ها و انسانهای ظالم در آن جامعه حاکم میشوند و دعای افراد صالح نیز برآورده نخواهد شد.
سوال:
دیدگاه ما نسبت به هستی چگونه است؟
در مقابل جهان بینی توحیدی، تفسیرهای متفاوتی از جهان بینی در بین فلاسفه، عرفا، متکلمین و .... وجود دارد ولی در این مباحث تفسیر ما از هستی فقط بر اساس جهان بینی توحیدی از منظر قرآنخواهد بود.
با این توضیحات سراغ سوالات اصلی می رویم:
ویژگی های کلام الهی چیست؟
الف) ما معتقدیم که خداوند زیباترین و بهترین کلام را در عالی ترین ادبیات و اسلوب در قرآن بیان کرده است.
در آیه 23 سوره زمر می فرمایداللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ كِتاباً مُتَشابِهاً مَثانِيَ تَقْشَعِرُّ مِنْهُ جُلُودُ الَّذِينَ يَخْشَوْنَ رَبَّهُمْ ثُمَّ تَلِينُ جُلُودُهُمْ وَ قُلُوبُهُمْ إِلى ذِكْرِ اللَّهِ ذلِكَ هُدَى اللَّهِ يَهْدِي بِهِ مَنْ يَشاءُ وَ مَنْ يُضْلِلِ اللَّهُ فَما لَهُ مِنْ هادٍ
خداوند بهترين سخن را در قالب كتابى نازل كرد (كه آياتش) متشابه (و مشابه يكديگر است). از (تلاوت آيات) آن پوست كسانى كه از پروردگارشان مىترسند به لرزه مىافتد، سپس (با ايمان و انس) به ياد خدا پوستها و دلهاى آنان نرم و آرام مىشود، اين است هدايت خداوند كه هر كه را بخواهد به آن هدايت مىكند و هر كه را خداوند (به خاطر فسق و فسادش) گمراه نمايد، پس هيچ هدايت كنندهاى براى او نيست.
بنابراین با توجه به عالم و قادر و رحمان بودن خداوند، ادبیاتی زیباتر و بهتر از ادیبات فعلی قرآن که از جانب حق تعالی نازل شده است وجود ندارد.
ب) کلام الهی برهانی و استدلالی است:
به عبارت ساده تر در اسلام و مذهب تشییعما معتقدیم که تعبد (اطاعت ) ما بر اساس تعقل ماست.
طبق آیه 108 سوره مبارکه یوسف:
«بگو راه من اینست که من و پیروانم همه مردم را با بصیرت کامل بسوی خدا دعوت می کنیم، خدای یکتا منزه است و من از مشرکان نیستم«
به عبارت ساده تر خداوند ذکر فرموده اند که:
ای پیامبر من، ای معلم کتاب بشریت، این قرآن راه خداوند متعال است و من شما را به سوی خودم دعوت می کنم (جهان بینی توحیدی) من شما را کورکورانه و از روی تقلید دعوت نمی کنم، راه پیامبر راه بصیرت می باشد.
یعنی اینکه اگر می گوئیم خداوند وجود دارد بایستی با استدلال و برهان خداوند را اثبات کنیم.
وظیفه ما طبق این آیه دنبال بصیرت بودن و بصیرت رفتن می باشد. اینکه ملاک ها و معیارها را شناخته و افراد را با آن سنجش کنیم.
آیه 16 سوره مائده می فرماید:
يا أَهْلَ الْكِتابِ قَدْ جاءَكُمْ رَسُولُنا يُبَيِّنُ لَكُمْ كَثِيراً مِمَّا كُنْتُمْ تُخْفُونَ مِنَ الْكِتابِ وَ يَعْفُوا عَنْ كَثِيرٍ قَدْ جاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَ كِتابٌ مُبِينٌ (15) يَهْدِي بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَهُ سُبُلَ السَّلامِ وَ يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَ يَهْدِيهِمْ إِلى صِراطٍ مُسْتَقِيمٍ
15- اى اهل كتاب پيامبر ما بسوى شما آمد و بسيارى از حقايق كتاب آسمانى را كه شما كتمان كرديد روشن مىسازد و از بسيارى از آن (كه فعلا مورد نياز نبوده) صرف نظر مىنمايد، از طرف خدا نور و كتاب آشكارى بسوى شما آمد.
(16)- خداوند به بركت آن، كسانى را كه از خشنودى او پيروى كنند به راههاى سلامت هدايت مىكند، و از تاريكيها- به فرمان خود- به سوى روشنايى مىبرد، و آنها را به راه راست رهبرى مىنمايد.
به عبارت ساده تر اینکه: قرآن کتابی است روشن و بدون ابهام که مطالب آن واضح است و معما گونه نیست.
و قرآن کتاب هدایت می باشد و این هدایت برای کسانی است که دچار هوای نفس نیستند و انسانی که ظالم باشد جز ضرر از قرآن نمی برد. ظالم به کسی گفته می شود که به عنوان مثال عاق والدین گشته، از بیت المال جهت منافع شخصی خویش سود می جوید، .... این ظلم با نور یکجا با هم جمع نمی شود. به عبارت ساده تر کسی که دستهایش ناسالم و ناپاک است نمی تواند آب سالم را با آن دستها به کسی بنوشاند.
ج) ادبیات کلام الهی حالت موعظه و پندگونه و خیر خواهانه دارد:
يا أَيُّهَا النَّاسُ قَدْ جاءَتْكُمْ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّكُمْ وَ شِفاءٌ لِما فِي الصُّدُورِ وَ هُدىً وَ رَحْمَةٌ لِلْمُؤْمِنِينَ (57 /یونس)
57- اى مردم! اندرزى از سوى پروردگارتان براى شما آمده، و درمان آنچه در سينههاست، و هدايت و رحمت براى مؤمنان.
قرآن تلخ حرف نمی زند، ادبیات قرآن شفا بخش و جذاب است، ادبیات قرآن هدایت گرانه می باشد، ادبیات قرآن یرهانی و استدلالی و دلسوزانه می باشد.
بنابراین با توجه به ویژگی های ذکر شده در قرآن کریم ما نیز بایستی دارای استدلال قوی، روشن و خیرخواهانه داشته باشیم.